Προτάσεις Επί Του Προεδρικού Διατάγματος του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων

 

FVTO 3

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΣΤΆΛΗΣΑΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ.

____

Αξιότιμοι Κύριοι

Ο Σύλλογός μας επιδιώκοντας να βοηθήσει στις προσπάθειες για τη σωτηρία της λίμνης μας καταθέτει τις κατωτέρω επισημάνσεις και προτάσεις του, ελπίζοντας να συμβάλλει στην ουσιαστική επίτευξη του σκοπού του Π.Δ. ήτοι της αποκατάστασης του οικοσυστήματος της Λίμνης Παμβώτιδας.

Α. ΓΕΝΙΚΑ

   Πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια από τη σύνταξη του πρώτου Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για τη Λίμνη Παμβώτιδα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Έκτοτε ακολούθησαν διάφορα Σχέδια, το καθένα χειρότερο από τα προηγούμενα, όπως έχει επισημάνει εύστοχα το Τμήμα Ηπείρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης επί ενός από αυτά:  «Οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές σκοπιμότητες, παρασκηνιακές μεθοδεύσεις από ντόπιους παράγοντες, ανεπίσημα και ανυπόγραφα κείμενα, ολιγωρία και καθυστέρηση και από την Κεντρική Διοίκηση του Υπουργείου, είχαν ως αποτέλεσμα την παραγωγή ενός Σχεδίου Π.Δ., που μοναδικό στόχο είχε να ισορροπήσει όλα τα παραπάνω αντί να προστατεύσει τη λίμνη και το οικοσύστημά της … Αντί να είναι καλύτερο από τα προηγούμενα και να δημιουργεί ουσιαστικές προϋποθέσεις για την προστασία και διαχείριση της λίμνης, είναι το χειρότερο που έχει κατατεθεί έως τώρα » (αρ. πρωτ. ΤΕΕ/Τμ. Ηπ. 764/24-4-2012).

Οι παραπάνω  επισημάνσεις του ΤΕΕ ισχύουν και για το σημερινό υπό διαβούλευση Σχέδιο, το οποίο, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις, είναι άκρως εχθρικό και καταστροφικό για την Παμβώτιδα, καθώς μεταξύ άλλων:

  • Δεν προβλέπει την επανασύνδεση της υδάτινης επιφάνειας της λίμνης με τις κύριες πηγές τροφοδοσίας της που βρίσκονται στον υγρότοπο Αμφιθέας. Αντί για την προστασία του υγροτόπου και των πηγών νομιμοποιεί ρητά τη μεγαλύτερη ίσως απειλή αυτής της περιόδου για τη συνολική ανάταξη του λιμναίου οικοσυστήματος, ήτοι ναυταθλητικές εγκαταστάσεις εντός του υγροτόπου θυσιάζοντας την αποκατάσταση των φυσικών και βιολογικών λειτουργιών ολόκληρης της λίμνης, την κρίσιμη κατάσταση της οποίας δεν παραλείπουν κατά τα λοιπά να επισημαίνουν οι πάντες.
  • Δεν προβλέπει καμία ρύθμιση σχετικά με την απομάκρυνση των τεχνητών αναχωμάτων Αμφιθέας και Ανατολής -Κατσικά ώστε να δημιουργηθούν στους ανενεργούς και αποξηραμένους υδροβιότοπους συνθήκες επανάκαμψης της απολεσθείσης βιοποικιλότητας, ως απαραίτητης  προϋπόθεσής  για την ουσιαστική προστασία και αποκατάσταση του υπό κατάρρευση ευαίσθητου και ευπαθούς οικοσυστήματος της Παμβώτιδας
  • Νομιμοποιεί την μετατροπή του τεράστιου υγροβιότοπου Ανατολής – Κατσικά σε χερσαία έκταση με συνέπεια τον αφανισμό των υγρολιβαδικών εκτάσεων, όπου προ της κατασκευής του αναχώματος γινόταν η εναπόθεση του οργανικού φορτίου της λίμνης και ο φυσικός της αυτοκαθαρισμός και αποτελούσαν πεδία φυσικής αναπαραγωγής ψαριών και πουλιών, σημεία ζωτικά για τη λειτουργία του οικοσυστήματος. Οποιαδήποτε άποψη για οικολογική διαχείριση των βιοτόπων θυσιάστηκε στο βωμό της οικιστικής ανάπτυξης σε βάρος της Λίμνης και των οικοσυστημάτων, σε βάρος του περιβάλλοντος που αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα της ευρύτερης περιοχής.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΠΠΙ

Α) Να ορισθεί ο τίτλος του Π.Δ. ως εξής: Χαρακτηρισμός της υδάτινης, χερσαίας και  ευρύτερης περιοχής της λίμνης Παμβώτιδας ως «Περιοχή Προστασίας της Φύσης» και καθορισμός χρήσεων γης, όρων και περιορισμούς δόμησης.

Λαμβανομένου υπ΄ όψη ότι κύριος σκοπός σύστασης του Π.Δ. είναι η προστασία της λίμνης και της ευρύτερης περιοχής, της βιοποικιλότητας, του δασικού τοπίου, των φυσικών σχηματισμών, τον πολιτισμικών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, κρίνουμε ότι ο προτεινόμενος τίτλος του Π.Δ. συνάδει απόλυτα με τον σκοπό σύστασης του Π.Δ.

Β) Το άρθρο 1 πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «Σκοπός του παρόντος διατάγματος, είναι η αποκατάσταση του οικοσυστήματος των Λιμνών Παμβώτιδας και Λαψίστας και η προστασία, διατήρηση και διαχείριση της βιοποικιλότητας, της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου, προκειμένου να διασφαλιστεί τόσο η βιολογική, οικολογική, φυτογεωγραφική, αισθητική, επιστημονική, εκπαιδευτική και γεωμορφολογική αξία, καθώς και ο ικανοποιητικός βαθμός διατήρησης των οικολογικών λειτουργιών των ειδών και των οικοτόπων, όσο και η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον στο πλαίσιο της βιώσιμης χρήσης των οικοσυστημικών υπηρεσιών της προστατευόμενης περιοχής.»

Γ. Εισηγούμαστε  την τροποποίηση των άρθρων 2 και 3 ως εξής :

   1) Η ζώνη Α2 (Άρθρο 3 παράγραφος Ι.2), όπως σωστά έχει οριστεί στο άρθρο 2 ως «σημαντική για τα προστατευόμενα είδη υγροτοπική περιοχή καλαμιώνων»  θα πρέπει  να επεκταθεί και στα τμήματα της λίμνης που περιλαμβάνουν τον αντίστοιχο τύπο ενδιαιτήματος. Έτσι, η ζώνη Α2 είναι αναγκαίο να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει τους καλαμιώνες κατά μήκος και των ζωνών Α.4.2, Β.5.1, Β.2, Α.5, Α.4.1, Α.3. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η προστασία του συγκεκριμένου τύπου ενδιαιτήματος, καθότι αποτελεί περιοχή φωλιάσματος για την απειλούμενη Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), περιοχή φωλιάσματος για το σύνολο των υδρόβιων αναπαραγόμενων ειδών ορνιθοπανίδας της λίμνης, όπως το Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus), το Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis), τη Φαλαρίδα (Fulica atra), τη Νερόκοτα (Gallinula chloropus) και την Πρασινοκέφαλη πάπια (Anas platyrhynchos), σημαντικό ενδιαίτημα διατροφής για αρκετά είδη ορνιθοπανίδας με σημαντικότερα, τα απειλούμενα είδη: Ήταυρος (Botaurus stellaris), Ψαθοποταμίδα (Acrocephalus melanopogon), Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), καθώς και ενδιαίτημα κουρνιάσματος για αρκετά είδη ορνιθοπανίδας. Χαρακτηριστικά, στο ενδιαίτημα των καλαμιώνων της λίμνης κουρνιάζει το σύνολο των Ψαρονιών και Καρακαξών του  λεκανοπέδιου των Ιωαννίνων.

 

   2) Αναφορικά με την ζώνη Α.4.1 (Άρθρο 3 παράγραφος Ι.4)

 

Θα πρέπει να διαγραφεί η παράγραφος 1 καθώς η δημιουργία εγκαταστάσεων και υποδομών για αγωνιστικές εκδηλώσεις και κίνησης σκαφών αποτελούν σήμερα την μεγαλύτερη απειλή για την ανάταξη του λιμναίου οικοσυστήματος. Η συγκεκριμένη περιοχή είναι ζωτικής σημασίας για το οικοσύστημα της Παμβώτιδας διότι  περιλαμβάνει τις πηγές της λίμνης και τον μεγαλύτερο εκτεταμένο και ενιαίο καλαμιώνα και κρίσιμη περιοχή αναπαραγωγής για τα απειλούμενα και προστατευόμενα είδη. Στην ετήσια έκθεση του ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ / Οκτώβριος 2016 , στην παράγραφο  “4.3 Οι σημαντικότερες υποθέσεις υπό εξέταση το 2015 για υπαγωγή τους σε καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης” ως σημαντικότερη υπόθεση αναφέρεται η Πρόκληση ζημίας στον Υγρότοπο-Καλαμώνα Αμφιθέας της Λίμνης Παμβώτιδας στο νομό Ιωαννίνων και ειδικότερα «Το Νοέμβριο του 2015, …………., πραγματοποιήθηκε κοινή αυτοψία από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος και το ΣΥΓΑΠΕΖ στη Λίμνη Παμβώτιδα, όπου διαπιστώθηκε ότι δεν είχε αποκατασταθεί ο υγρότοπος. Τον Μάιο του 2016 ακυρώθηκε από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας η απόφαση ανανέωσης των περιβαλλοντικών όρων του έργου που είχε εκδοθεί από το Γεν. Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας. Η αποκατάσταση του υγροτόπου ακόμα εκκρεμεί”. Συνεπώς η παράγραφος 1 οφείλει να διαγραφεί καθώς αντί να μεριμνά για την αποκατάσταση του υγροτόπου Αμφιθέας προσπαθεί να νομιμοποιήσει την παρουσία των παράνομων μπαζωμάτων και λοιπών κατασκευών!

 

Θα πρέπει για την ζώνη Α4.1. να προστεθεί παράγραφος που θα προβλέπει ρητά και θα επιτρέπει έργα με αποκλειστικό στόχο την αποκατάσταση του οικοσυστήματος καθώς και την επανασύνδεση της λίμνης με τις πηγές της.

Προτείνουμε την επέκταση της ζώνης Α4.1 ώστε να περιλαμβάνει και την πηγή Σεντενίκου (νυν ζώνη Β.3.4 ) την κύρια πηγή τροφοδοσίας της Λίμνης Παμβώτιδας.

 

Θα  πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 3 του άρθρου 3 , ώστε οι επιτρεπόμενες εγκαταστάσεις-απαραίτητες υποδομές να εξυπηρετούν μόνο τις δραστηριότητες της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, της επιστημονικής και μη παρατήρησης της φύσης και της αναψυχής. Η κατασκευή πεζόδρομων και ποδηλατοδρόμων δεν θα πρέπει να επιτρέπεται στην συγκεκριμένη ζώνη.

 

   3) Αναφορικά με την ζώνη Α.4.2 αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει και την ζώνη Β.5.1 καθώς και αυτή η περιοχή αφορά αποκομμένες από τη Λίμνη παραλίμνιες και λιμναίες περιοχές λόγω της κατασκευής του αναχώματος.

Θα πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 2 για τη ζώνη Α 4.2 ώστε να ορίζεται ρητά η δημιουργία  Υγροτοπικού Περιβαλλοντικού Πάρκου (Υ.ΠΕ.Π.) με σκοπό την αποκατάσταση και επανασύνδεση των υγροτοπικών ενδιαιτημάτων προστατευόμενων ειδών της λίμνης. Κάθε επιπλέον χρήση στην εν λόγω ζώνη θα πρέπει να συνάδει αποκλειστικά και μόνο με τους σκοπούς του  Υγροτοπικού Περιβαλλοντικού Πάρκου. Είναι επιβεβλημένος ο υγροτοπικός χαρακτήρας του Πάρκου, καθώς από μέσα διέρχεται η τάφρος Λαγκάτσας η κύρια τάφρος εισροής υδάτων στην Παμβώτιδα. Ο χαρακτηρισμός του ως Υγροτοπικό Πάρκο διασφαλίζει ότι οι επικίνδυνες ουσίες των νερών θα φιλτράρονται πρώτα στα υγρολίβαδα με φυσικές διεργασίες πριν εισέλθουν στη Λίμνη. Σήμερα αυτό δεν επιτυγχάνεται με αποτέλεσμα όλα τα φερτά, οργανικά κλπ υλικά από το Λεκανοπέδιο να εισέρχονται κατευθείαν στη Λίμνη  μολύνοντας τα νερά της. Επιπλέον η επανασύνδεση των υγροτοπικών εκτάσεων με την κύρια έκταση της  λίμνης θα αναδημιουργήσει τα πεδία φυσικής αναπαραγωγής ψαριών και πουλιών, σημεία ζωτικά για τη λειτουργία του οικοσυστήματος.

4) Αναφορικά με την ζώνη Α.7 (Άρθρο 3 παράγραφος Ι.7), ενώ σε αυτήν την ζώνη θεωρητικά έχουν ενταχθεί οι εποχικοί υγρότοποι, πρακτικά έχει συμπεριληφθεί ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών των εποχικών υγροτόπων. Θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλοι οι εποχικοί υγρότοποι του λεκανοπέδιου. Θα πρέπει να προστεθεί παράγραφος που θα προβλέπει και επιτρέπει έργα με στόχο την αποκατάσταση των εποχικών υγροτόπων, καθότι η τωρινή κατάσταση αρκετών από αυτούς του υγροτόπους είναι υποβαθμισμένη, με ορισμένους να είναι μπαζωμένοι σε μεγάλο ποσοστό της έκτασης τους.

5) Αναφορικά με την ζώνη Β.2 (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.2) θα πρέπει να καταργηθεί και να συμπεριληφθεί στην ζώνη Α.6. Αποτελεί φυσική συνέχεια της ζώνης Α.6, με ίδιο τύπο ενδιαιτημάτων. Ως παρόχθια έκταση με κυρίαρχα τα παρόχθια ενδιαιτήματα αποτελεί σημαντική περιοχή για είδη χλωρίδας και πανίδας.

 

6) Αναφορικά με τις ζώνες Β.3.1, Β.3.2, Β.3.4 (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.3) θα πρέπει να προστεθεί παράγραφος η οποία θα προβλέπει και θα επιτρέπει έργα με στόχο την μερική αποκατάσταση της λίμνης Λαψίστας. Η επαναδημιουργία τμήματος της λίμνης Λαψίστας και επανασύνδεση με την λίμνη Παμβώτιδα είναι ουσιαστικό μέτρο, ώστε να επιτευχθεί, ως ένα βαθμό, φυσικός καθαρισμός της Παμβώτιδας μέσω των υδάτων που θα απορρέουν στην Λαψίστα, αποσυμφόρηση του ποταμού Καλαμά από το οργανικό φορτίο της λίμνης (το οποίο είναι υπεύθυνο κατά τα τελευταία έτη για την κακή ποιότητα νερού του ποταμού)  και βελτίωση του βαθμού διατήρησης ειδών χλωρίδας και πανίδας, μέσω της δημιουργίας κατάλληλων υγροτοπικών ενδιαιτημάτων.

Για τις ζώνες Β.3.1, Β.3.2,  (Άρθρο 3 παράγραφος ΙΙ.3) θα πρέπει να αλλάξει η χαρτογράφηση των περιοχών, ώστε να επικοινωνούν με τη  ζώνη Β.3.3, μέσω της οποίας θα μπορούσε να εμπλουτίζεται η περιοχή με τα νερά της Παμβώτιδας. Ως αναφέρθη  παραπάνω η  ζώνη Β.3.4 (πηγή Σεντενίκου ) θα πρέπει να επεκταθεί και να  ενσωματωθεί στη ζώνη Α.4.1.

7) Ρητή αναφορά στη μέγιστη στάθμη της Λίμνης Παμβώτιδας η οποία ορίζεται με το ύψος της στάθμης του υπερχειλιστή 469,54.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το κύριο και βασικό στοιχείο της προσπάθειας για τη σωτηρία της Παμβώτιδας είναι η αποκατάσταση του οικοσυστήματος της και τούτο πρέπει να προσδιορίζεται ρητά και με σαφήνεια στο Π.Δ.. Το παρόν σχέδιο Π.Δ. δυστυχώς δεν ανταποκρίνεται στον σκοπό τον οποίο καλείται να υπηρετήσει. Αφ΄ ενός δεν τίθενται όροι δεσμευτικοί για την ουσιαστική προστασία της φύσης και αφ΄ ετέρου δεν ορίζονται συγκεκριμένα μέτρα αποκατάστασης του διαταραχθέντος οικοσυστήματος. Για την  διάσωση και λειτουργία της Παμβώτιδας ως Λίμνης-οικοσύστημα θα πρέπει να διασφαλισθεί η αποκατάσταση της ελεύθερης και ανεμπόδιστης επικοινωνίας της με τους υδροβιότοπους της , τις κύριες πηγές τροφοδοσίας  της με καθαρό νερό και τα υγρολίβαδα της.

 

Η  Πολιτεία έχει συνταγματική υποχρέωση να ανακόψει την καταστροφική πορεία της Λίμνης και να διασφαλίσει την επιβίωσή της εισάγοντας στο Π.Δ. σαφείς ρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν ουσιαστικά την αποκατάσταση του διαταραχθέντος οικοσυστήματος της Παμβώτιδας, καθώς το περιβάλλον αποτελεί στρατηγικό  πλεονέκτημα της περιοχής.

Για το Δ.Σ.

Ο Πρόεδρος του Δ.Σ.
του «Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων»
Αδαμάντιος Ζώλας