Μετά από δημοσιεύματα εφημερίδων (Μάιος 2011) ο Πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων κ. Κώστας Σακκάς έλαβε κλήση για ανάκριση σχετικά με το θέμα των ζωικών αποβλήτων. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου έδωσε εξηγήσεις στις 23.09.2011 στον Πταισματοδίκη Ιωαννίνων όπου παρέδωσε και το παρακάτω υπόμνημα.
Από τη συζήτηση προέκυψε ότι λίγα πράγματα μπορεί να κάνει ο Εισαγγελέας από δημοσιεύματα και ανώνυμες καταγγελίες. Μόνο με επ’ αυτοφώρω σύλληψη παράνομης απόθεσης ζωικών αποβλήτων (π.χ. από τους Φύλακες του Φορέα Διαχείρισης) ή από ονομαστική υπόδειξη παραβάτη μπορεί να επιτευχθεί πρακτικό αποτέλεσμα κάποιας τιμωρίας.
Το υπόμνημα σε pdf εδώ και παρακάτω:
Ιωάννινα, 23 Σεπτεμβρίου 2011
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΘΕΜΑ: Ανεξέλεγκτη απόθεση Ζωικών Αποβλήτων στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων
ΣΧΕΤ.: Η υπ αρ. 545α/11 κλίση για ανάκριση σχετικά με δημοσίευμα στην εφημερίδα Ελευθερία
- 1. Στην μελέτη «ΤΟΜΕΑΚΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ (ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ) Ν. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ» που συντάχθηκε το 1996 από την Περιφέρεια Ηπείρου αναφέρεται:
- Πτηνοτροφία
Όσον αφορά τις πτηνοτροφικές μονάδες, η ρύπανση οφείλεται κυρίως στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και τη διάθεση των νεκρών ζώων. Κύρια αιτία των προβλημάτων είναι η έλλειψη αποτελεσματικών συστημάτων επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων των μονάδων (εγκατατάσεις κοπροσωρού) και η ανεξέλεγκτη διάθεση της κοπριάς χωρίς προηγούμενη μείωση του ρυπαντικού φορτίου με βάση τις αρχές της υγειονομικής μηχανικής.
Η στρώμνη (άχυρο, πριονίδι κλπ) μαζί με τα περιττώματα μαζεύεται στο τέλος κάθε εκτροφής και στις περισσότερες περιπτώσεις διασκορπίζεται στους αγρούς χωρίς προηγούμενη επεξεργασία.
- Χοιροτροφία
Η συντριπτική πλειοψηφία των χοιροτροφικών μονάδων είναι μικρής δυναμικότητας με δυναμικότητα μέχρι 100 χοιρομητέρες. Οι εγκαταστάσεις τους χαρακτηρίζονται υποτυπώδεις έως μέτριες. Συνήθως αποθέτουν τα απόβλητά τους στο περιβάλλον (χωράφια, ρυάκια, ποτάμια κ.λ.π.) ως έχουν ή ύστερα από υποτυπώδη επεξεργασία, με δυσμενή αποτελέσματα τόσο για την υγιεινή των ίδιων των μονάδων, όσο και για την υγεία των κατοίκων γενικότερα καθώς ένας μεγάλος αριθμός μονάδων βρίσκεται κοντά ή μέσα σε κατοικημένες περιοχές.
Αντίθεα με τις μικρές, οι χοιροτροφικές μονάδες μεσαίου και μεγάλου μεγέθους έχουν ικανοποιητικές έως πολύ καλές εγκατασάσεις.
Η χοιροτροφία, αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προκαλεί σοβαρά προβλήματα στο περιβάλλον. Οι μονάδες υποχρεώνονται να κάνουν επεξεργασία των αποβλήτων. Όμως, παρ’ όλα αυτά μόνο ένα μικρό ποσοστό των μονάδων, που κυμαίνεται από 15-17% διαθέτει ολοκληρωμένα συστήματα συλλογής-επεξεργασίας και διάθεσης των αποβλήτων. Οι μονάδες αυτές είναι σύγχρονες και συνήθως μεγάλης δυναμικότητας. Οι υπόλοιπες διαθέτουν τα απόβλητά τους ως έχουν στο περιβάλλον, επιβαρύνοντάς το σοβαρά.
Συγκεκριμένα, τα προβλήματα ρύπανσης που προκαλούνται από τις χοιροτροφικές μονάδες οφείλονται στην αδυναμία επεξεργασίας των ιδιαίτερα βεβαρημένων υγρών και στερεών αποβλήτων τους με τρόπο αποτελεσματικά και οικονομικά βιώσιμο. Έτσι, οι περισσότερες μονάδες μικρής δυναμικότητας δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις καθαρισμού των αποβλήτων, παρά μόνο στεγανούς ή απορροφητικούς βόθρους και στη συνέχεια τα απόβλητα διατίθενται στους αγρούς, σε αποστραγγιστικές τάφρους ή απευθείας στα επιφανειακά νερά των γειτονικών περιοχών. Οι μεγαλύτερης δυναμικότητας μονάδες συνήθως διαθέτουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας των αποβλήτων τους οι οποίες όμως λόγω του υψηλού κόστους λειτουργίας αλλά και λόγω ανεπαρκούς συντήρησής τους, υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν καθόλου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα συστήματα επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων αποτελούν σημαντική επένδυση για τους παραγωγούς καθώς το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας τους αντιπροσωπεύει συνήθως το 5-15% της ζωικής παραγωγής.
- Μόλυνση
Τα ζωικά απόβλητα είναι φορείς παθογόνων μικροοργανισμών που μπορεί να μεταδοθούν ε άλλα ζώα ή στον άνθρωπο μέσω μολυσμένου νερού ή τροφίμων. Οι παθογόνοι παράγοντες που μπορεί να εμφανιστούν στα απόβλητα, σε περίπτωση επιδημίας αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία καθώς στην πλειοψηφία των κτηνοτροφικών μονάδων δεν γίνεται αποτελεσματικός χειρισμός των αποβλήτων. Στα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την ελάττωση του μικροβιακού φορτίου και την εξουδετέρωση των παθογόνων παραγόντων περιλαμβάνεται η παρατεταμένη παραμονή των αποβλήτων στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας και η απολύμανσή της τεχνικής απορροής, συνήθως με χλωρίωση, για την προστασία του τελικού αποδέκτη.
- Οργανική και ανόργανη ρύπανση
Η ανεπαρκής επεξεργασία των ζωικών αποβλήτων στις περισσότερες πτηνοχοιροτροφικές μονάδες έχει σαν αποτέλεσμα τα απόβλητα να διατίθενται στον αποδέκτη (έδαφος ή επιφανειακά νερά) με ύψηλό οργανικά φορτίο, δηλαδή με υψηλές τιμές βιολογικά απαιτούμενου οξυγόνου (BOD5). Συνέπεια της οργανικής ρύπανσης είναι η μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στον αποδέκτη, η οποία οδηγεί σε δημιουργία αναερόβιων συνθηκών, ανάπτυξη ανεπιθύμητων μικροοργανισμών, έκλυση δυσάρεστων οσμών και γενικά σε φαινόμενα διαταραχής του οικοσυστήματος του αποδέκτη και της γύρω περιοχής. Σε συνθήκες υψηλής οργανικής ρύπανσης ο αποδέκτης καθίσταται ακατάλληλος για χρήση.
Η ανόργανη ρύπανση του αποδέκτη των ζωικών αποβλήτων, ο οποίος στις περιπτώσεις που είναι υδάτινος (άμεσα με απευθείας διάθεση των αποβλήτων ή έμμεσα λόγω των διαλυμένων στην επιφανειακή απορροή ρύπων) οφείλεται στην περιεκτικότητά τους σε ανόργανες ουσίες όπως ιχνοστοιχεία και βαρέα μέταλλα αλλά κυρίως σε θρεπτικά άλατα αζώτου και φωσφόρου είναι δυνατό να οδηγήσει σε φαινόμενα ευτροφισμού με κυριότερη συνέπεια την αύξηση της φυτοπλαγκονικής βιομάζας και τη διαταραχή της ισορροπίας του οικοσυστήματος λόγω συσσώρευσης οργανικού φορτίου και ελάττωσης του διαλυμένου οξυγόνου του υδάτινου αποδέκτη.
- Λίμνη Παμβώτιδα
Η Παμβώτιδα είναι ο Αποδέκτης των απορροών του νοτίου και νοτιανατολικού τμήματος του Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ρύπων που παράγονται στην περιοχή αυτή προέρχονται κυρίως από τον πρωτογενή αλλά και από δευτερογενή τομέα. Επιγραμματικά οι ρυπογόνες δραστηριότητες που επηρεάζουν τη λίμνη είναι χοιροστάσια, πτηνοτροφεία,
Βουστάσια, βιοτεχνικές μονάδες, αστικά λύματα (βόθροι και παράνομες συνδέσεις) απορρίμματα και γεωργικές καλλιέργειες. Σημειώνεται ότι παρότι λειτουργεί μονάδα βιολογικής επεξεργασίας των λυμάτων των Ιωαννίνων η λίμνη συνεχίζει να επιβαρύνεται από παράνομες συνδέσεις και υπερχειλίσεις βόθρων αφού μέρος μόνο του αποχετευτικού δικτύου έχει ολοκληρωθεί.
Η κατάσταση της λίμνης όπως έχει διαμορφωθεί από τη διάθεση (άμεσα ή έμμεσα) των υψηλών ρυπαντικών φορτίων που περιέχονται στα απόβλητα των παραπάνω δραστηριοτήτων επιγραμματικά περιγράφεται από τα εξής: (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1994)
– Η υπερτροφική κατάσταση της λίμνης είναι σοβαρό γεγονός και συνοδεύεται από προβλήματα τα οποία γίνονται οξύτερα τη θερινή περίοδο.
– Είναι μέτρια ως βαριά μολυσμένη.
– Παρουσιάζει έντονη διαταραχή και υποβάθμιση του οικοσυστήματός της.
Επίσης έχει εκτιμηθεί (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1994) ότι η μεγαλύτερη πηγή ρυπαντικών φορτίων αζώτου και φωσφόρου είναι απόβλητα από την κτηνοτροφική δραστηριότητα, και κυρίως από τη χοιροτροφία και την πτηνοτροφία, ενώ τα φορτία των ρύπων αυτών που τελικά καταλήγουν στη λίμνη προέρχονται τόσο από τα κτηνοτροφικά όσο και από τα αστικά απόβλητα.
- Ποσότητες αποβλήτων και ρύπων
Ετήσιες Ποσότητες Παραγόμενων Αποβλήτων
από τις Πτηνοτροφικές Μονάδες του Ν. Ιωαννίνων
ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ | ΕΤΗΣΙΑΠΟΣΟΤΗΤΑΣΤΕΡΕΩΝΑΠΟΒΛΗΤΩΝ(tn) | ΕΤΗΣΙΑΠΟΣΟΤΗΤΑΥΓΡΩΝΑΠΟΒΛΗΤΩΝ(tn) |
Μονάδες κρεατοπαραγωγής – μέλη Α.Π.Σ.Ι. | 95.607 | 12.471 |
Μονάδες κρεατοπαραγωγής συνεργαζόμενες με ΝΗΤΣΙΑΚΟ | 41.786 | 5.450 |
Μονάδες αυγών κατανάλωσης | 6.415 | 936 |
Μονάδες αυγών αναπαραγωγής | 26.507 | 3.722 |
ΣΥΝΟΛΟ | 170.315 | 22.579 |
Ετήσιες Ποσότητες Παραγόμενων Αποβλήτων από Πτηνοτροφικές Μονάδες Κατανεμημένες στις Υδρολογικές Λεκάνες του Ν. Ιωαννίνων
ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΛΕΚΑΝΗ | Ποσότηταστερεώναποβλήτων(tn/έτος) | ΟλικόΆζωτο(Ν)(tn/έτος) | Στοιχειακόςφώσφορος(P)(tn/έτος) | ΣτοιχειακόΚάλιο(Ka)(tn/έτος) |
Λεκανοπέδιο ΙωαννίνωνΒόρειο | 32.773 | 918 | 324 | 462 |
Λεκανοπέδιο ΙωαννίνωνΝότιο | 85.020 | 2.381 | 842 | 1200 |
Λεκάνη Καλαμά | 19.399 | 543 | 192 | 274 |
Λεκάνη Αράχθου | 26.220 | 734 | 260 | 370 |
Λεκάνη Αώου | 4.439 | 124 | 44 | 63 |
Λεκάνη Λούρου | 2.121 | 59 | 20 | 29 |
Στη συνέχεια υπολογίστηκαν τα ρυπαντικά φορτία που καταλήγουν σε υδάτινους αποδέκτες βάση συντελεστών και σειράς εκτιμήσεων. Οι εκτιμήσεις προσεγγίζουν την πραγματικότητα σε επίπεδο τάξης μεγέθους, δίνουν παρόλα αυτά μια γενική εικόνα της ρύπανσης σε κάθε υδρολογική λεκάνη
Ετήσια Φορτία Αζώτου και Φωσφόρου που καταλήγουν στις Υδρολογικές Λεκάνες (επιφανειακά και υπόγεια νερά) Ν. Ιωαννίνων
από την Πτηνοτροφική δραστηριότητα
ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΛΕΚΑΝΗ | Άζωτο(Ν)(tn/έτος) | Φώσφορος(P)(tn/έτος) |
Νότιο Λεκανοπέδιο (Λεκάνη Παμβώτιδας) |
333 | 42 |
Βόρειο Λεκανοπέδιο (Λεκάνη τάφρου Λαψίστας) |
128 | 16 |
Λεκάνη Καλαμά (Ν. Ιωαννίνων) | 76 | 10 |
Λεκάνη Αράχθου | 103 | 13 |
Λεκάνη Αώου | 17 | 2 |
Λεκάνη Λούρου | 8 | 1 |
Ετήσια Φορτία Αζώτου, Φωσφόρου και BOD5 που καταλήγουν στις Υδρολογικές Λεκάνες (επιφανειακά και υπόγεια νερά) Ν. Ιωαννίνων
από την Χοιροτροφική δραστηριότητα
ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΛΕΚΑΝΗ | Άζωτο(Ν)(tn/έτος) | Φώσφορος(P)(tn/έτος) | BOD5 (tn/έτος) |
Νότιο Λεκανοπέδιο (Λεκάνη Παμβώτιδας) |
17 | 3 |
80 |
Λεκάνη Καλαμά (Ν. Ιωαννίνων)(μαζί με το Βόρειο Λεκανοέδιολεκάνη τάφρου Λαψίστας) |
68 |
16 |
362 |
Λεκάνη Αώου |
0 |
0 |
2 |
Λεκάνη Αράχθου |
48 |
12 |
194 |
Υπόγεια νερά (Καταβόθρες) |
32 |
7 |
155 |
- 2. Η άσχημη κατάσταση της Παμβώτιδας έχει επισημανθεί και στην έρευνα-μελέτη του ΤΕΕ Τμήμα Ηπείρου “Η ρύπανση στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις”, που συντάχθηκε το 1986 όπου αναφέρεται:
- Η λίμνη βρίσκεται ήδη σε οριακή κρίσιμη για την ύπαρξή της κατάσταση.
- Ο ευτροφισμός των λιμνών είναι ένα φυσικό μη αντιστρεπτό φαινόμενο που εξελίσσεται με πολύ αργό ρυθμό. Ο ευτροφισμός μαζί με τη συσσώρευση ιζημάτων και προσχώσεων στο βυθό και στην περίμετρο, οδηγεί τις λίμνες στο φυσικό τους θάνατο. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες που επαυξάνουν την ενέργεια αυτών των παραγόντων, συντελούν στον πρόωρο θάνατό τους.
Για να βελτιωθεί η κατάσταση της λίμνης Ιωαννίνων και να αποφευχθεί ο πρόωρος θάνατός της, τουλάχιστο από την πλευρά του φωσφόρου, πρέπει οι εισερχόμενες ετησίως ποσότητές του να περιορισθούν πολύ πιο κάτω από της σημερινές των 14,2 τόνων. Στη βάση του μοντέλου Vollenweider, αυτό σημαίνει ότι η εισερχόμενη ετησίως ποσότητα φωσφόρου πρέπει να είναι μικρότερη των 8 περίπου τόνων, ενώ για να είναι ολιγοτροφική, πρέπει να είναι μικρότερη από τους 3 περίπου τόνους.
- 3. Από τις παραπάνω μελέτες καθίσταται σαφές ότι η διαχείριση των ζωικών αποβλήτων είναι ένα πολύ μεγάλο, σοβαρό και δύσκολο θέμα καθώς:
- Η ποσότητα στερεών αποβλήτων μόνο από πτηνοτροφικές μονάδες το 1996 στο Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων ήταν 118 χιλιάδες τόνοι, όταν για σύγκριση ο Δήμος Ιωαννιτών παράγει ετησίως 44 χιλιάδες τόνους αστικών στερεών απορριμμάτων (Μελέτη Χωροθέτησης Εργοστασίου Επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων, Περιφέρεια Ηπείρου, Δεκέμβριος 2010).
- Η ανεξέλεγκτη διάθεση των πτηνοτροφικών και χοιροτροφικών αποβλήτων αποτελεί την κύρια πηγή ρύπανσης για τη λίμνη Παμβώτιδα.
- Ο φώσφορος, στοιχείο που κυρίως ευθύνεται για τον ευτροφισμό των λιμνών, που καταλήγει στην Παμβώτιδα από την ανεξέλεγκτη διάθεση των πτηνοτροφικών και χοιροτροφικών αποβλήτων είναι της τάξης των 42+3 = 45 τόνοι ετησίως, όταν η συνολική ετήσια εισερχόμενη ποσότητα πρέπει να είναι μικρότερη από 3 τόνους.
- 4. Λειτουργία μονάδων χωρίς άδεια λειτουργίας:
Κάθε μονάδα κρεατοπαραγωγής υποχρεούται, σύμφωνα με την άδεια λειτουργίας της, σε συγκεκριμένη διαδικασία επεξεργασίας των ζωικών της αποβλήτων.
Πολλές όμως από τις πτηνοτροφικές και χοιροτροφικές μονάδες που λειτουργούν επί δεκαετίες δεν διαθέτουν άδεια λειτουργίας και κατάλληλες υποδομές, ενώ και όσες διαθέτουν δεν εφαρμόζουν τα όσα προβλέπονται στην άδεια.
- 5. Αυτοψία 26 Μαΐου 2011, Κουτσελιό
Κατά την αυτοψία που διενεργήσαμε ο υπογράφων ως πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων μαζί με τον πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας κ. Πέτρο Τσουμάνη, διαπιστώσαμε την ανεξέλεγκτη διάθεση κοπροσωρών σε υγρότοπους στην περιοχή Κουτσελιού από όπου και οι φωτογραφίες που παρατίθενται στο τέλος. Σε κανένα πτηνοτροφείο δεν είδαμε αποθηκευμένους κοπροσωρούς. Οι υγρότοποι που δέχονται ζωικά απόβλητα και μπάζα παρουσιάζουν έλλειψη ζωής, έχουν καταστραφεί, ενώ σε πολλούς παρατηρείται σημαντική μείωση της έκτασής τους.
- 6. Απουσία αποθηκευμένων κοπροσορών
Το πρόβλημα επεσήμανε και ο κ. Περιφερειάρχης κ. Αλέξανδορς Καχριμάνης κατά τον χαιρετισμό του στην Διημερίδα «Καλαμάς, κοιτίδα αξιοβίωτης ανάπτυξης και πολιτισμού ή ένας ακόμη υδάτινος πόρος;» στις 24 Ιουνίου 2011 στην Ηγουμενίτσα, όπου ανέφερε ότι από αυτοψία που διενήργησε δεν είδε σε κανένα πτηνοτροφείο να υπάρχουν αποθηκευμένοι κοπροσωροί.
Οι κοπροσωροί πρέπει να αποθηκεύονται σε στεγασμένο μέρος στις εγκαταστάσεις των πτηνοτροφείων, τα στραγγίδιά τους να οδηγούνται σε βόθρους, και μετά την ξήρανσή τους να στρώνονται σε χωράφια ως λίπασμα.
Εναλλακτικά οι κοπροσωροί μπορούν να οδηγούνται σε εργοστάσια επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων, όμως υφιστάμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας μπορούν να καλύψουν μικρό μόνο ποσοστό των συνολικών παραγόμενων ζωικών αποβλήτων.
Κατά συνέπεια η απουσία ύπαρξης αποθηκευμένων κοπροσωρών στις εγκαταστάσεις των πτηνοτροφείων επιβεβαιώνει ότι η ανεξέλεγκτη διάθεση των πτηνοτροφικών αποβλήτων είναι η συνήθης πρακτική.
- 7. Ανυπαρξία ελέγχων
Η ανυπαρξία ελεγκτικού μηχανισμού του τρόπου διάθεσης των ζωικών αποβλήτων, και η ανοχή της πολιτείας στη συνεχιζόμενη λειτουργία εγκαταστάσεων χωρίς άδεια λειτουργίας, έχουν καταστήσει την ανεξέλεγκτη διάθεση των ζωικών αποβλήτων τη συνήθη πρακτική.
Σχετικά δημοσιεύματα διαβάζουμε κάθε χρόνο στον τοπικό τύπο
– “«Εφιάλτης» η ανεξέλεγκτη εναπόθεση ζωϊκών αποβλήτων”, Ανεξέρτητος 21.05.2011
http://www.anex.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=394:lr—–&catid=36:top-news
– “Βρώμα και δυσωδία”, Ελευθερία 08.04.2010
http://www.ele.gr/ShowArticle.aspx?ID=2749
Ο Συντάξας
Κωνσταντίνος Σακκάς
Πολιτικός Μηχανικός
Κιν 6972 20 80 32
Κουτσελιό, 26.05.2011 – υγρότοπος 2, ζωικά απόβλητα και μπάζα
Κουτσελιό, 26.05.2011 – υγρότοπος 2
Κουτσελιό, 26.05.2011 – υγρότοπος 2, λεπτομέρεια