Πηγή: Ηπειρωτικός Αγών, Βαρβάρα Αγγέλη
Κάθε άλλο παρά μετρημένες στα δάχτυλα είναι οι φορές που την τοπική κοινωνία έχει απασχολήσει ένας διάλογος για τη λίμνη. Τι μπορεί να προσφέρει ένας ακόμη διάλογος; Μπορεί πολλά, μπορεί και τίποτα. Όλα εξαρτώνται από την πολιτική και κοινωνική βούληση, αλλά και από το πόσο ώριμη πια είναι η πόλη να συμβιώσει με το οικοσύστημα και να πάρει αποφάσεις. Αυτή τη φορά τον διάλογο τον ανοίγει ο δήμος Ιωαννιτών, που για πρώτη φορά παίρνει μια τέτοια πρωτοβουλία.
Εδώ και μια εβδομάδα, η δημοτική αρχή έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση την πρότασή της για την προστασία της λίμνης. Η πρότασή της διακατέχεται από μια βασική αρχή: ότι η λίμνη είναι όρος επιβίωσης της ίδιας της πόλης και του λεκανοπεδίου, και αποτελεί αποτέλεσμα πολύχρονης και συστηματικής μελέτης και έρευνας από επιστημονικούς φορείς. Σημαντική θέση στην πρόταση αυτή κατέχει το διαχειριστικό σχέδιο για τη λίμνη που εκπονήθηκε το 2004, ένα σημαντικό σχέδιο που οι πολιτικοί άρχοντες τείνουν να ξεχνούν. Η δημοτική αρχή βγάζει από το συρτάρι το διαχειριστικό σχέδιο και παράλληλα υπενθυμίζει τις προγραμματικές της θέσεις, ενώ την ίδια ώρα εκκρεμεί το Προεδρικό Διάταγμα για τη λίμνη. Δημιουργός της ολοκληρωμένης αυτής πρότασης είναι ο Γιώργος Παπαδιώτης, δημοτικός σύμβουλος, πρόεδρος της δημοτικής ανώνυμης εταιρίας για τα ακίνητα και μέλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ηπείρου, με τον οποίο ο «Η.Α.» μίλησε. Θα καταφέρουμε κάποτε η πόλη και οι παραλίμνιοι οικισμοί να αποκτήσουν αποχετευτικό δίκτυο και σύνδεση με το εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού;
Τα λύματα της αποχέτευσης αποτελούν τον πιο σημαντικό ρυπογόνο παράγοντα. Γίνονται σημαντικά βήματα προς την επίλυση αυτού του προβλήματος. Όλοι οι παραλίμνιοι οικισμοί και το σύνολο της πόλης σε έναν ορίζοντα 5ετίας λογικά θα έχουν όλοι συνδεθεί με τον βιολογικό καθαρισμό, ο οποίος θα επεκταθεί. Υπάρχει χρηματοδότηση την οποία αξιοποιούμε ως Δήμος. Επιπλέον πρέπει να βρεθεί τρόπος να μην πηγαίνουν τα όμβρια κατευθείαν στη λίμνη. Πριν τη λίμνη θα μπορούσαν να υπάρχουν φρεάτια καθίζησης όπου περιοδικά θα απομακρύνονται τα βαρέα μέταλλα.
Οι εποχές και οι ανάγκες άλλαξαν, αλλά η λίμνη συνεχίζει να λειτουργεί ως ταμιευτήρας.
Αυτός είναι ο μείζον στόχος. Να σταματήσει να λειτουργεί ως ταμιευτήρας. Από τη στιγμή που υπάρχουν καλλιέργειες στην περιοχή, θα πρέπει να εξοικονομήσεις νερό από την άρδευση. Το νέο αρδευτικό δίκτυο που ολοκληρώνεται, θα εξοικονομήσει πολύ νερό. Επίσης, μπορούν να αναβιώσουν παλιά υγρολίβαδα, ένα σύστημα λιμνών προς τον κάμπο της Λαψίστας. Δεν απαιτείται δηλαδή επανασύσταση της λίμνης Λαψίστας. Αν θέλουμε πάντως να απαγκιστρωθούμε από τη λογική ότι η λίμνη είναι ταμιευτήρας για πότισμα, πρέπει να βρούμε πρώτον εναλλακτικές λύσεις καλλιεργειών, δεύτερον ένα σύστημα άρδευσης που δεν θα έχει απώλειες και τρίτον ένα σύστημα νερού στο οποίο δεν θα υπάρχουν διαρροές. Το πόσιμο νερό που παίρνουμε και το αξιοποιούμε στο ήμισυ, το παίρνουμε από το οικοσύστημα.
Η οριοθέτηση προχωρά, αλλά υπάρχουν πολλοί την αμφισβητούν και ζητούν διαφορετική αντιμετώπιση ανά περιοχή.
Το σημαντικό είναι να υπάρξει κάποιος κανόνας ορίων της λίμνης. Με κάποιες λογικές, μπορεί να μην ίδιος παντού. Ενδεχομένως σήμερα, όπως γίνεται η οριοθέτηση, να υπάρχουν αδικίες γιατί υπάρχουν δέκα κριτήρια καθορισμού των γραμμών. Φαίνεται ότι κάποια από αυτά τα κριτήρια υποτιμήθηκαν και κάποια άλλα υπερτιμήθηκαν. Για μένα η ύπαρξη νομίμως υφισταμένων τεχνικών έργων, είναι πολύ σημαντικό κριτήριο για τον καθορισμό των ορίων. Όταν έχεις τον κρηπιδότοιχο από τον Μάτσικα μέχρι τη Βογιάνου, πάνω από 50 χρόνια, αυτός ο κρηπιδότοιχος για μένα αποτελεί όριο της λίμνης.
Στην παραλίμνια ζώνη του Περάματος, όμως, το κρηπίδωμα δεν υφίσταται 50 χρόνια, ενώ στην περιοχή των Λογγάδων δεν υφίσταται καθόλου κρηπίδωμα.
Αν ο καθορισμός κάποιας γραμμής δημιουργεί ανυπέρβλητα προβλήματα, ή έχει σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, η πολιτεία έχει δώσει τη δυνατότητα της τροποποίησης όταν τεκμηριώνεται σοβαρά αντίθετη άποψη. Αν τα όργανα της πολιτείας εκτιμήσουν ότι κάπου κάνουν λάθος , είναι παράλογο να μην προβλέπεται διαδικασία τροποποίησης. Δεν λέω ότι έκανε λάθος στην περιοχή των Λογγάδων. Το ίδιο ισχύει και στο Πέραμα, όπου ακόμα δεν έχει γίνει ΦΕΚ η απόφαση οριοθέτησης. Στην περίπτωση αυτή νομίζω ότι ο Δήμος θα καταθέσει ένσταση για τον τρόπο καθορισμού της γραμμής. Θα εκδικαστούν οι ενστάσεις και θα εκτιμήσει η πολιτεία να υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να αλλάξει την απόφασή της.
Η λίμνη συνεχώς δέχεται πιέσεις από την οικιστική δραστηριότητα και τα τελευταία χρόνια από την επιχειρηματική, τουριστική δραστηριότητα. Ποια είναι η απάντηση σε αυτή την επέκταση;
Καταρχήν ο Δήμος υιοθετεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο και το Προεδρικό Διάταγμα για τη λίμνη με κάποιες παρατηρήσεις. Από την αρχή εντοπίσαμε ότι υπήρχε ένα έλλειμμα. Σε μια πόλη τουριστική, όπως τα Γιάννενα, δεν προβλεπόταν ζώνη χωροθέτησης τουριστικών δραστηριοτήτων. Σας θυμίζω ότι το Ρυθμιστικό Σχέδιο μια τέτοια ζώνη έλεγε ότι είναι τα Γραμμενοχώρια. Είναι λάθος. Σαν Τεχνικό Επιμελητήριο εκτιμήσαμε ότι μια τέτοια ζώνη πρέπει να χωροθετηθεί στην παραλίμνια ζώνη σε ικανή απόσταση από το οικοσύστημα. Τέτοιες ζώνες βλέπουμε στην περιοχή του Μάτσικα και στην περιοχή που είναι σήμερα το Παραλίμνιο Ψυχαγωγικό Πάρκο προς την Ανατολή.
Ποια είναι όμως η ικανή απόσταση;
Η ικανή απόσταση δεν μπορεί να είναι γενική. Όταν λέμε 300 μ. μπορεί σε κάποια θέση να χρειάζονται 500 μέτρα, αλλού 1 χλμ. αλλού 200 μέτρα. Πάντως, μια ικανή απόσταση από τον βιότοπο πρέπει να υπάρχει. Στο πρόγραμμα της παράταξής μας, λέμε μητροπολιτικό πάρκο στον Βοτανικό και αστικό πάρκο στον Μάτσικα. Τι σημαίνει αυτό; Και στις δύο περιπτώσεις, πρέπει να γίνουν συγκεκριμένες μελέτες για να δούμε τι ιδιοκτησίες υπάρχουν, ποια απόσταση ασφαλείας πρέπει να υπάρχει, πόσος χώρος θα παραμείνει χωρίς καμία παρέμβαση, πόσος χώρος για δραστηριότητες. Για τον Μάτσικα, όταν οριστεί ο ελεύθερος χώρος, το υπόλοιπο τμήμα μπορεί να μπει στο σχέδιο πόλης και να δομηθεί κανονικά με ήπιους όρους.
Αυτή τη στιγμή γύρω από τη λίμνη δημιουργούνται όμως δεδομένα, που αλλάζουν τους σχεδιασμούς.
Όσο καθυστερεί η πολιτεία να θεσμοθετήσει τις χωροταξικές διαδικασίες, τόσο δημιουργούνται καταστάσεις ντε φάκτο.
Πρόσφατα δόθηκαν από την Περιφέρεια Ηπείρου νέες άδειες για πλωτά μέσα στη λίμνη. Συμφωνείτε;
Καταρχήν, στις προγραμματικές μας θέσεις μιλάμε για παροχή κινήτρων στους λεμβούχους προκειμένου να ανανεώσουν τον στόλο τους. Δεν μιλάμε για νέες θέσεις. Προσωπική μου θέση και του Τεχνικού Επιμελητηρίου είναι ότι απαιτείται μελέτη φέρουσας ικανότητας. Μόνο αυτή θα μας πει πόσες άδειες πρέπει να δώσουμε. Πρώτα γνωρίζεις και μετά αποφασίζεις και όχι το αντίθετο.
Στην πρόταση καταλήγετε ότι άμεση προτεραιότητα για είναι η προώθηση της εκπόνησης των ενταγμένων από τον Φορέα Διαχείρισης της Λίμνης στο ΕΣΠΑ μελετών που αφορούν την επανασύνδεση των πηγών στην Αμφιθέα και τη διαμόρφωση του οικολογικού πάρκου στον Κατσικά.
Το να εκπονήσεις μια μελέτη μετά από 60 χρόνια, δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν άλλα δεδομένα. Έχει δημιουργηθεί ένα άλλο οικοσύστημα. Πρέπει λοιπόν να προσεγγίσεις επιστημονικά αν το να επανέλθεις στο προηγούμενο καθεστώς έχει όφελος ή ζημιά, γιατί έχει δημιουργηθεί μια νέα κατάσταση. Στην περίπτωση της Αμφιθέας, επιδιώκεται η αναβίωση όλων των παραδοσιακών πηγών τροφοδοσίας της λίμνης ενώ στην περίπτωση του Κατσικά η επικοινωνία της λίμνης με τα υγρολίβαδα για να επανέλθουν οι φυσικές διεργασίες. Πώς και σε πόσο βαθμό πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις στα αναχώματα, θα το δείξουν οι μελέτες.
Η αναβίωση των πηγών τροφοδοσίας μάς οδηγεί σε ένα άλλο μεγάλο θέμα, στον εμπλουτισμό της λίμνης, για το οποίο έχει υπάρξει μεγάλη αντιπαράθεση.
Για το ζήτημα αυτό, εμείς υιοθετούμε τη θέση του Τεχνικού Επιμελητηρίου που είναι υπέρ του εμπλουτισμού από τον Αώο και τον Άραχθο –μια λύση που έχει αποδειχθεί ως η πιο συμφέρουσα- με την υποσημείωση εφόσον κριθεί αναγκαίος. Πρώτα να αποκατασταθούν οι φυσικές πηγές και μετά να δούμε αν χρειάζεται εμπλουτισμός.
Προτάσεις έργων και ενεργειών
Η πρόταση του Δήμου καταλήγει σε μια ιεράρχηση των προτεινόμενων στο διαχειριστικό σχέδιο έργων και ενεργειών. Κατά προτεραιότητα αυτά είναι:
* Εντοπισμός-σήμανση συστάδων υγροτοπικών και υδρόβιων τύπων οικοτόπων για την παρακολούθηση με μόνιμες δειγματοληπτικές επιφάνειες
* Χαρτογράφηση σε μεγάλη κλίμακα τύπων οικοτόπων, ειδών-δεικτών, και χρήσεων γης
* Διαχείριση λυμάτων του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων
* Συστηματική παρακολούθηση φυσικοχημικών, βιολογικών, οικολογιών παραμέτρων (σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60) και παρακολούθηση της μεταβολής του βάθους της λίμνης
* Εκτίμηση-προσδιορισμός φέρουσας ικανότητας τουριστικής ανάπτυξης περιοχής λίμνης
* Διερεύνηση της ρύπανσης από πλωτά μέσα, φέρουσα ικανότητα της λίμνης σε πλωτά μέσα, προδιαγραφές των πλωτών μέσων σε σχέση με τις υφιστάμενες περιβαλλοντικές παραμέτρους
Οι προγραμματικές θέσεις της δημοτικής αρχής
Στην πρόταση περιλαμβάνονται και οι προγραμματικές θέσεις της δημοτικής αρχής. Σύμφωνα με τον κ. Παπαδιώτη, και σε αυτές υπάρχει μια ιεράρχηση, η οποία έχει ως εξής:
* Αποκατάσταση του υδατικού ισοζυγίου της λίμνης και εμπλουτισμός της με καθαρά νερά από τις παραδοσιακές πηγές στο Μιτσικέλι και συμπληρωματικά –εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο- μεταφορά από άλλη υδρολογική λεκάνη
* Ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης στην πόλη και τους παραλίμνιους οικισμούς και σύνδεσή τους με το συγκρότημα βιολογικού καθαρισμού
* Βελτίωση του δικτύου ομβρίων υδάτων και δρομολόγηση των απαραίτητων αστικών, πεδινών και ορεινών έργων υδρονομίας σγια τον έλεγχο και τη συγκράτηση των φερτών υλικών
* Ουσιαστικός έλεγχος των πηγών ρύπανσης και απομάκρυνση των ρυπογόνων ή επικίνδυνων εγκαταστάσεων
* Αναδιάρθρωση των γεωργικών καλλιεργειών για εξοικονόμηση νερών και περιορισμό των λιπασμάτων και των γεωργικών φαρμάκων
* Ανάπλαση της παραλίμνιας ζώνης της πόλης με δημιουργία αστικού και μητροπολιτικού πάρκου, καθώς και οικολογικού πάρκου γύρω από τη λίμνη
* Κίνητρα στους λεμβούχους για ανανέωση του στόλου με σύγχρονα σκάφη