Η ανοιχτή επιστολή σε pdf εδώ
Προς
κ. Γιάννη Τσιρώνη
Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Αρμόδιο για θέματα Περιβάλλοντος
Αριθμ. Πρωτ. 247
Ιωάννινα, 27 Οκτωβρίου 2015
Ανοιχτή Επιστολή
ΘΕΜΑ: Ανάγκη για θεσμοθέτηση του Προεδρικού Διατάγματος προστασίας Παμβώτιδας.
- Υποβάθμιση Παμβώτιδας
Έντονη ρύπανση παρατηρείται στην Παμβώτιδα, βαρέα μέταλλα, δυσοσμία και μαζικοί θάνατοι ψαριών τους θερινούς μήνες, κυανοτοξίνες που έχουν ξεπεράσει τα επίπεδα κινδύνου για την αναψυχή σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
H λίμνη όμως δεν ήταν πάντα έτσι και οι παλαιότεροι θυμούνται ακόμη την εποχή που το νερό της ήταν πόσιμο. Η μεγαλύτερη παρέμβαση που κατέστρεψε την Παμβώτιδα ήταν η αποκοπή ζωτικών της εκτάσεων με την κατασκευή δύο αναχωμάτων (1970-74) με σκοπό την καλλιέργεια εκτάσεων που πλημμύριζαν εποχικά. Δυστυχώς οι επιπτώσεις των έργων αυτών στην ποιότητα των υδάτων και στην κατάρρευση της αλιευτικής παραγωγής ήταν ραγδαίες. Ενώ η ιχθυοπαραγωγή έφτανε το 1967 τους 36 τόνους για τον κυπρίνο και τους 110 για το γλήνι, το 1977 μειώθηκε σε 0,5 και 7,5 τόνους αντίστοιχα (ΤΕΕ-ΤΗ, 1986). Οι επιπτώσεις της αποκοπής των ρηχών εκτάσεων περιγράφονται ήδη από το 1977 σε έγγραφο του Ινστιτούτου Ωκεανογραφικών και Αλιευτικών Ερευνών, “Η σημαντική μείωση της εκτάσεως των αβαθών παραλίμνιων περιοχών όπου ο κυπρίνος δύναται να εναποθέσει τα αυγά του αποστερούν σημαντικά την φυσική αναπαραγωγή. Οι τεχνικές διαμορφωθείσες ακτές δι επιχωμάτων, κατασκευή κρηπιδωμάτων κλπ μειώνουν σημαντικά την τροφογενετική περιοχή της λίμνης, και παρεμποδίζουν την εισροή πολλών πηγαίων υδάτων”.
- Οριοθέτηση – αποκοπή ζωτικών εκτάσεων
Δυστυχώς η πολιτεία αγνοώντας τις επιστημονικές επισημάνσεις, προχώρησε στην οριοθέτηση της Παμβώτιδας στα αναχώματα. Χαρακτηριστικό είναι το αρ. πρ. 946/07.06.2012 έγγραφο του ΤΕΕ-ΤΗ “Αντιλήψεις του παρελθόντος αντιμετώπιζαν την λίμνη μόνο ως ταμιευτήρα νερού για άρδευση και όχι σαν δυναμικό και ευαίσθητο οικοσύστημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία την παράδοση αλλά και την ανάπτυξη της πόλης και της περιοχής. Με εγκληματικούς για το περιβάλλον σχεδιασμούς, αυτές οι αντιλήψεις, οδήγησαν, εν μέσω δικτατορίας, στην κατασκευή έργου (ανάχωμα-τάφροι) που αποδείχθηκε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι επιβάρυνε ποικιλότροπα την λίμνη, τον πυθμένα της, την τροφοδοσία της με πηγαία νερά. Αφαίρεσε μεγάλο τμήμα της έκτασής της και επηρέασε σημαντικά την ισορροπία και βιωσιμότητα του ευαίσθητου οικοσυστήματός της. Το έργο αυτό, που ποτέ δεν απέδωσε τα αναμενόμενα από τον σχεδιασμό του, αμφισβητήθηκε έντονα από τότε μέχρι και σήμερα και έχουν επισημανθεί οι καταστροφικές του επιπτώσεις στο περιβάλλον.(…) Η πρόταση της επιτροπής να ταυτιστεί το όριο της Λίμνης με το ανάχωμα έρχεται σε αντίθεση με όλες τις απόψεις, προτάσεις αποκατάστασης και επιστημονικές επισημάνσεις που διατυπώθηκαν σε συνέδρια και ημερίδες.”
Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων έχει προσφύγει στο Σ.τ.Ε. κατά των αποφάσεων οριοθέτησης στα αναχώματα, όμως η εκδίκασή αναβλήθηκε τον Οκτώβριο του 2015 για 10η(!) φορά.
- Θεσμοθέτηση Προεδρικού Διατάγματος προστασίας Παμβώτιδας
Η Διοίκηση έχει υποχρέωση να σχεδιάσει και να υλοποιήσει δράσεις αναστροφής της φθίνουσας πορείας της Παμβώτιδας. Το ΠΔ προστασίας Παμβώτιδας παρότι είναι έτοιμο για υπογραφή για άγνωστους λόγους παραμένει στα συρτάρια του Υπουργείου. Επιβάλλεται η άμεση θεσμοθέτησή του, ώστε να διασφαλίζονται τουλάχιστον:
- Το πλάτος αδόμητης ζώνης 300 m πίσω από το ανάχωμα στην περιοχή Ανατολής, όπως προτείνεται από το ΤΕΕ-ΤΗ, τον Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας, πολιτικές παρατάξεις και οργανώσεις. Το πλάτος αυτό προκύπτει από το φυσικό ανάγλυφο της λίμνης η οποία στην περιοχή αυτή εισερχόταν 300 ή και περισσότερα μέτρα πίσω από το ανάχωμα σύμφωνα με χάρτες και φωτογραφίες παλαιοτέρων ετών. Ακόμη και σήμερα, εκεί που δεν έχει παράνομα μπαζωθεί η έκταση παραμένει κάτω από το μέγιστο υψόμετρο της Παμβώτιδας.
- Ρητή αναφορά ότι οι εκτάσεις πίσω από τα αναχώματα αφορούν αποκομμένες λιμναίες εκτάσεις. Να συνειδητοποιήσουμε ότι τα αναχώματα δεν κατασκευάσθηκαν δίπλα στην όχθη αλλά ΜΕΣΑ στη λίμνη. Ένταξη των εκτάσεων αυτών στη ζώνη Α της υδάτινης επιφάνειας.
- Πρόβλεψη για απομάκρυνση του αναχώματος Αμφιθέας, επανεισροή των πηγαίων νερών (Σεντενίκου, Μπλίτς κ.α.) στη λίμνη με επανασύνδεση και προστασία των ρηχών υγροτοπικών εκτάσεων με την υπόλοιπη υδάτινη επιφάνεια.
- Πρόβλεψη για το Περιβαλλοντικό-Υγροτοπικό Πάρκο στον Κατσικά όπως προτείνεται από επιστημονικούς φορείς και απομάκρυνση του εκεί αναχώματος. Η διέλευση μέσα από το πάρκο της τάφρου Λαγκάτσας, της κύριας τάφρου εισροής νερού και επικίνδυνων ουσιών στην Παμβώτιδα, επιβάλει τον Υγροτοπικό Χαρακτήρα ώστε τα εισερχόμενα ύδατα να φιλτράρονται πριν εισέλθουν στη Λίμνη.
- Ρητή αναφορά στην καθορισμένη μέγιστη στάθμη Παμβώτιδας +469,54 και θωράκιση της με το Προεδρικό Διάταγμα. Τυχόν υποβιβασμός της μέγιστης στάθμης όπως επιθυμούν κάποιοι, θα επιφέρει περεταίρω συρρίκνωση και υποβάθμιση της Παμβώτιδας.
- Η απουσία Προεδρικού Διατάγματος εξυπηρετεί πιέσεις που επιφέρουν το σταδιακό μπάζωμα των υγροτόπων
Μία αστική λίμνη δέχεται πολλές πιέσεις από διάφορες ομάδες συμφερόντων. Η έλλειψη κατανόησης της λειτουργίας ενός λιμναίου οικοσυστήματος είναι ο κύριος παράγων υποβάθμισης της Παμβώτιδας. Μόνη έγνοια όσων λαμβάνουν τις αποφάσεις διαχρονικά, είναι το πως θα περιορίσουν τη λιμναία επιφάνεια, πως θα μετατρέψουν τις πρώην λιμναίες εκτάσεις σε οικοδομήσιμες περιοχές.
Η υφιστάμενη οριοθέτηση και η απουσία Προεδρικού Διατάγματος που θα οριοθετούσε ζώνες προστασίας, έχει ως αποτέλεσμα το συνεχές μπάζωμα και τη σταδιακή εξαφάνιση ζωτικών για την Παμβώτιδα υγροτοπικών εκτάσεων.
Η Περιφέρεια Ηπείρου μετά από διαγωνισμό με προσκλήσεις με μόλις 2 προσφορές, εκπονεί τη Μελέτη Διερεύνησης Δυνατοτήτων Ολιστικής Αποκατάστασης του Διαταραγμένου Οικοσυστήματος της Λίμνης Παμβώτιδας (masterplan). Όμως η “ολιστική” αποκατάσταση, ενώ δεν κάνει καμία αναφορά στον υγρότοπο Αμφιθέας, στην επανεισροή των πηγαίων νερών, στη διαχείριση στάθμης κ.α., προβλέπει για το Περιβαλλοντικό Υγροτοπικό Πάρκο στον Κατσικά 100 στρέμματα υγροτοπικών εκτάσεων, που αντιστοιχούν μόλις στο 5% της προτεινόμενης από το σχέδιο ΠΔ προστασίας Παμβώτιδας έκτασης των 2.000 στρεμμάτων του Πάρκου, μεθοδεύοντας επί της ουσίας την επιχωμάτωση του υγροτόπου. Οι αναγκαίες επιφάνειες δεξαμενών καθίζησης και υγροτόπων υποδιαστασιολογούνται και αγνοούνται οι ελάχιστες επιφάνειες σχεδιασμού της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε, σύμφωνα με τις οποίες υγροτοπικό χαρακτήρα θα έπρεπε να έχει σχεδόν το σύνολο των διαθέσιμων 2.000 στρεμμάτων δημόσιων και δημοτικών εκτάσεων, εάν θέλουμε να φιλτράρουμε τους εισερχόμενων ρύπους και να βελτιώσουμε την ποιότητα υδάτων της Παμβώτιδας.
Εντός του υγροτόπου κατασκευάστηκε παράνομα το 2013 στίβος θαλάσσιου σκι για τον οποίον εκδόθηκαν από το Σώμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, «Πράξη Βεβαίωσης Παράβασης», «Διερεύνηση ευθυνών της Διοίκησης» και «Εισήγηση Επιβολής Προστίμου στο Δήμο Ιωαννιτών» ύψους €26.750.
Παρά του ότι το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου (ΦΕΚ 2292/Β/13-9-2013) και η εγκεκριμένη ΣΜΠΕ (ΚΥΑ 169278/8-7-2013) δεν επιτρέπουν αθλητικές εγκαταστάσεις στον υγρότοπο Αμφιθέας, ενώ και ο Ν3937/2011 «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες Διατάξεις», άρθρο 20, παράγραφος 6δ, απαγορεύει ρητά τη μερική ή ολική επιχωμάτωσή του, δεκάδες χιλιάδες κυβικά μετρά μπαζωμάτων παραμένουν μέχρι και σήμερα από την κατασκευή του στίβου θαλάσσιου σκι.
Ο υγρότοπος Αμφιθέας αποτελεί περιοχή δείκτη της εικόνας της Λίμνης Παμβώτιδας προ της κατασκευής των αναχωμάτων, καθώς λόγω άμεσης επικοινωνίας με τις πηγές Σεντενίκου-Αμφιθέας τα νερά του δεν έχουν υποστεί την ποιοτική υποβάθμιση και τον υπερ-ευτροφισμό της κύριας υδάτινης επιφάνειας. Τη στιγμή που όλοι ζητάμε μια καθαρότερη λίμνη, είναι θλιβερό στην τελευταία περιοχή με καθαρό νερό της Παμβώτιδας, να διατηρούνται τα παράνομα μπαζώματα, κατά παράβαση τόσο της εθνικής όσο και της ενωσιακής ευρωπαϊκής νομοθεσίας, υπόθεση για την οποία έχει ενεργοποιηθεί το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος.
Για το ΔΣ του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων
Ο Πρόεδρος
Κων/νος Σακκάς