Πηγή: Πρωινός Λόγος, Κώστας Αγόρης

Mία από τις παλαιότερες λίμνες της Ευρώπης είναι η Παμβώτιδα. Γι’ αυτό το λόγο ο πυθμένας της αποτελεί ένα σπάνιο όσο και ανεκτίμητο «αρχείο» της φύσης, καθώς στις επιχώσεις του έχουν αποτυπωθεί, χωρίς διακοπή, μακραίωνες οικολογικές διακυμάνσεις, οι οποίες, αφορούν όχι μόνον την Ήπειρο αλλά και την ευρύτερη Βαλκανική Χερσόνησο. Έτσι, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κλιματική ιστορία της δικής μας περιοχής, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη.
Τα παραπάνω τόνισε, μιλώντας χθες στον «Π.Λ.», η αρχαιολόγος κ. Ελένη Κοτζαμποπούλου, αναπληρώτρια διευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών. Αφορμή το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που διοργανώνει το Ινστιτούτο από σήμερα και ως την ερχόμενη Κυριακή στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, συμμετέχοντας στην πανελλαδική δράση του υπουργείου Πολιτισμού με θέμα «Περιβάλλον και Πολιτισμός. Φωνές Νερού Μυριάδες».

ΑΠΕΙΛΗ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ!
Η ίδια δεν παρέλειψε φυσικά να επισημάνει ότι το μοναδικό αυτό φυσικό μνημείο δίπλα στο οποίο έχουμε την τύχη να ζούμε, τις τελευταίες δεκαετίες κυριολεκτικά δεινοπαθεί, εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης. Από τις δεκαετίες του 1940 – ΄50 και μέχρι τις μέρες μας μεσολαβεί ένα διάστημα, στην διάρκεια του οποίου η Παμβώτιδα υπέστη σημαντική συρρίκνωση, με μπαζώματα της όχθης της και με αποξήρανση και αποστράγγιση τμημάτων της για την δημιουργία καλλιεργήσιμης γης. Παράλληλα η συνεχιζόμενη ρύπανση, καθώς και η επιχωμάτωση παραλίμνιων εκτάσεων έχουν δραματικά διαταράξει το οικολογικό ισοζύγιό της.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Οι δράσεις που διοργανώνει το Αρχ/κό Ινστιτούτο απευθύνονται σήμερα και αύριο σε μαθητές σχολείων της πόλης μας ενώ την Κυριακή αφορούν ενήλικες. Αυτές εστιάζουν τόσο στην Παμβώτιδα, όσο και στο σπήλαιο της Καστρίτσας, αλλά και σ’ όλο το Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων και στον ρόλο που έπαιξαν αυτά τα τρία φυσικά μνημεία κατά τα τέλη περίπου της Παλαιολιθικής περιόδου, πριν δηλαδή από 20.000 χρόνια. Έτσι, όπως τόνισε η κ. Κοτζαμποπούλου, όσοι επισκεφθούν το Μουσείο και περιηγηθούν ή ξεναγηθούν στις αντίστοιχες αίθουσές του, θα έχουν πολλά να μάθουν για το απώτερο παρελθόν της περιοχής στην οποία σήμερα ζούμε. Ίσως γι’ αυτό το ενδιαφέρον από σχολεία της Πρωτοβάθμιας τουλάχιστον Εκπαίδευσης –στην Δευτεροβάθμια συνεχίζονται οι καταλήψεις- είναι ιδιαίτερα μεγάλο.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟ
Το Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων υπήρξε κατά την εποχή των Παγετώνων καταφύγιο βλάστησης, ζώων αλλά και ανθρώπων – κυνηγών που ζούσαν ως νομάδες, τόνισε με έμφαση η αναπλ. Διευθύντρια του Α.Ι.Η.Σ.. Αυτό γιατί σε μία εποχή που η Ευρώπη καλύπτονταν από πάγους, τα βουνά γύρω απ’ το λεκανοπέδιο δρούσαν ως αντιανεμικά φράγματα εμποδίζοντας τους παγετώνες να κατέβουν σ’ αυτό και προστατεύοντάς το από το δριμύ πολικό ψύχος. Έτσι, μετά το τέλος των Παγετώνων από το Λεκανοπέδιο που είχε μεταβληθεί σε πραγματικό φυτώριο της φύσης, τα δάση εξαπλώθηκαν στην ευρύτερη περιοχή.
Σ’ αυτή ακριβώς την μακραίωνη εξελικτική διαδικασία οφείλεται και η εξαιρετικά πλούσια βιοποικιλότητα και η πληθώρα ενδημικών ειδών που και σήμερα παρατηρείται στην Ήπειρο!

ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ…
Η Παμβώτιδα που αποτελεί πηγή ζωής για όλο το Λεκανοπέδιο δημιουργήθηκε, σύμφωνα με την κ. Κοτζαμποπούλου πριν από τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια. Έκτοτε, λειτουργεί ως ένας φυσικός υδάτινος ταμιευτήρας, μέσα στον οποίο σταδιακά σωρεύτηκαν εκατοντάδες μέτρα λιμναίων αποθέσεων. Από αυτές τις αποθέσεις οι επιστήμονες βγάζουν χρήσιμα συμπεράσματα για τις εναλλαγές του κλίματος τα τελευταία 600.000 χρόνια.
Στη διάρκεια της ζωής της, τόσο η έκταση όσο και η στάθμη της λίμνης αυξομειώθηκαν πολλές φορές σε απόκριση των παλαιοπεριβαλλοντικών αλλαγών.  Σήμερα, ωστόσο, όπως υπογράμμισε η Αρχαιολόγος, η Παμβώτιδα βρίσκεται αντιμέτωπη με τους μεγαλύτερους κινδύνους από την δημιουργίας της (!) εξαιτίας των ανεξέλεγκτων ανθρώπινων  παρεμβάσεων σ’ αυτήν και φυσικά της αδυναμίας μας να την προστατεύουμε από την ρύπανση και την συρρίκνωση!

ΚΥΝΗΓΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΡΙΤΣΑ
Το Σπήλαιο της Καστρίτσας, στην  βορειοδυτική πλευρά του ομώνυμου λόφου, εξερευνήθηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960 από Άγγλους αρχαιολόγους που ξεκίνησαν ανασκαφές σ’ αυτό. Έκτοτε η φήμη του εξαπλώθηκε και σήμερα είναι παγκοσμίως γνωστό, σύμφωνα με την κ. Κοτζαμποπούλου.
Όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, ο  λόφος της Καστρίτσας, κατά καιρούς αποτελούσε μικρή χερσόνησο μέσα στη λίμνη. Σ’ αυτόν ανέσκαψαν εκατοντάδες χιλιάδες υλικά πολιτισμικά κατάλοιπα που φανερώνουν πτυχές του τρόπου ζωής των νομάδων κυνηγών, οι οποίοι περνούσαν την εποχή των Παγετώνων από το Λεκανοπέδιο. Όλοι αυτοί ουσιαστικά έζησαν για μεγάλα διαστήματα κάτω από το φυσικό βραχώδες στέγαστρο του σπηλαίου, μέσα στο οποίο συγκέντρωναν τα αγαθά του κόπου τους, μετά το κυνήγι στα έλη και τους καλαμιώνες στις παρυφές της λίμνης αλλά και τις γύρω λοφοσειρές